سنجش و تحلیل سطح توسعه یافتگی دهستان های استان آذربایجان شرقی در سال های 1385 و 1390

توسعه روستایی به مفهوم ایجاد برابری و ارتقای سطح کیفی و کمی زندگی مردم روستایی و کاهش نابرابری ها می باشد، لذا وجود نابرابری ها در مناطق روستایی نشانه توسعه نیافتگی آنهاست. منظور از نابرابری ناحیه ای توزیع ناعادلانه امکانات و فرصت های اقتصادی و اجتماعی در بین نواحی است، که از پیامدهای آن می توان مهاجرت روستاییان، کاهش جمعیت فعال روستایی، عدم تعادل فضایی، کمبود دسترسی به فرصت های شغلی و افزایش بیکاری، کاهش تولیدات کشاورزی و وابستگی به واردات را نام برد. بنابراین زمانی می توانیم منطقه ای را توسعه یافته تلقی کنیم که امکانات به طور عادلانه و متناسب با محدودیت ها و محرومیت های آن توزیع گردد. از آنجا که هدف از برنامه ریزی ناحیه ای توزیع عادلانه امکانات و رفع نابرابری های ناحیه ای می باشد، برای این منظور نیازمند شناخت سطح توسعه یافتگی مناطق و تبیین جایگاه آنها از لحاظ توسعه یافتگی نسبت به یکدیگر می باشیم تا از محدویتها، تنگناها و نقاط ضعف آنها آگاهی پیدا کرده و در جهت رفع آنها بکوشیم. پژوهش حاضر با هدف سنجش و تحلیل سطح توسعه یافتگی دهستان های استان آذربایجان شرقی در سالهای 1385 و 1390 انجام گرفت. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی واز نوع تحقیقات کاربردی و مقطعی می باشد. برای جمع آوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای و میدانی استفاده شد. جامعه آماری این تحقیق کل محدوده استان آذربایجان شرقی مشتمل بر 142 دهستان در دو مقطع زمانی 1385 و 1390 بر اساس تقسیمات سیاسی کشوری می باشد. متغیرهای تحقیق جهت سنجش سطح توسعه روستایی در قالب شاخص های: زیر بنایی، بهداشتی- درمانی و آموزشی- فرهنگی جمع آوری شدند. همچنین از تکنیک تاکسونومی عددی جهت تعیین درجه توسعه یافتگی نواحی روستایی، از مدل موریس برای طبقه بندی دهستان ها از نظر سطح توسعه یافتگی و از ضریب اختلاف به منظور تعیین میزان تعادل در توزیع شاخص ها بین دهستان ها، استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که از لحاظ توسعه یافتگی در سال 1385، دهستان های گونی شرقی از شهرستان شبستر، باویل از شهرستان اسکو و تیمورلو از شهرستان آذرشهر توسعه یافته ترین دهستان ها و دهستان های ورگهان از شهرستان اهر، ییلاق و قشلاق از شهرستان کلیبر محرومترین دهستان ها و در سال 1390 دهستان های خضرلو از شهرستان عجب شیر، باویل از شهرستان اسکو و بناجوی شرقی از شهرستان بناب توسعه یافته ترین دهستان ها و دهستان های ورگهان از شهرستان اهر، کیوان از شهرستان کلیبر و کاغذکنان مرکزی از شهرستان میانه محروم ترین دهستان ها بودند. همچنین ضریب نابرابری بین دهستان های استان آذربایجان شرقی از مقدار 1/25 در سال 1385 به مقدار 0/94 در سال 1390 رسیده، یعنی دهستان های استان در سال 1390 دارای توسعه متوازن تری بودند.در سال 1385، از مجموع 142 دهستان مورد مقایسه، یک دهستان توسعه یافته، 42 دهستان در حال توسعه و 98 دهستان محروم بوده اند. در حالیکه در مقطع زمانی 1390، از مجموع 141 دهستان مورد مقایسه، 5 دهستان توسعه یافته، 53 دهستان در حال توسعه و 83 دهستان محروم بوده اند. لذا از تعداد دهستان های محروم در سال 1390 کاسته شده است.